भुयार

जिथे जाईन तिथे

निरनिराळ्या भिंतीच असतात 

ज्या अडवतात 

अडथळा बनत 

कधी धडकून 

करतात जखमीही

तरीही धडका मारत 

फोडत तोडत कधी

तर कधी शोधत दरवाजे 

खिडक्याही

आपणच काढावेत मार्ग आपले

दालनं बदलण्याचे

शोधण्याचे 

मोकळी हवा

किंवा कधीकाळी गरज भासलीच

तर फक्त जीव वाचवण्यासाठी 

निवारा

ह्या मौलिक सामाजिक पारंपरिक

अटळ दृढ

शिकवणीतून केलेल्या संघर्षात 

थकून दोन क्षण बसलो

डोळे मिटले आणि ऐकला आवाज

स्वतःच्या श्वासांचा

अजमावली शक्ती

तसंच मर्यादा 

स्वतःच्या शरीराची 

आणि न्याहाळला भवताल 

तेव्हा जाणवला

टणक जमिनीखालील

भुसभुशीत गाभा

थोडंसं वाहतं पाणी 

लुकलुकती शक्यता

भुयारं खणण्याची

जी जाऊन भिडावीत

इतर भुयारांना

तशीच इतरत्र 

कुणी खणली असल्यास 

- निलेश पंडित

२२ फेब्रुवारी २०२५

खंत

लाट येते आणि जाते दोन क्षण टिकतो ठसा

मी किनाऱ्यासारखा उरतो जसा होतो तसा

सूत्र असते एक केवळ सर्व जगण्याचे इथे

कष्ट दुःखातून सुख अन् आठवे मग अवदसा

जन्मभर ऐकून सर्वांचे सदोदित वागलो

समजले नाही कधी मी नेमका आहे कसा

गुंतलो नाही स्वताच्या वर्तुळाबाहेर मी

चूक झाली आतही गेलोच नाही फारसा

नेहमी कुरवाळली माझी कथा माझी व्यथा 

आज कळते शेवटी गेलो उगाळत कोळसा

मी मला बघतो असा की मी जणू नवखा कुणी

वाटते माझा मला उरला नसावा भरवसा 

बांधल्या कित्येक भिंती भोवती माझ्याच मी

लावणे राहून गेले पण कुठेही आरसा

- निलेश पंडित 

१५ फेब्रुवारी २०२५

थांब जरा

 (डिलन थॅामस ह्यांच्या Do not go gentle into that good night ह्या कवितेचा स्वैर भावानुवाद)

(वृत्तः विजया, आकृतिबंधः Villanelle)

सुखनिद्रेच्या अंतिम निशेत लोपू नकोस तू सहज असा

वार्धक्याला शोभतात प्रदीप्त ज्वाला विझण्याआधीही

जळती मशाल तू जळत रहा जप तेजाचा जाज्वल्य वसा

जाणती सुज्ञ काळोखच अंती ग्रासण्यास आतूर कसा

उमगून आपली छाप न आहे अजुन इथे पडलेलीही

सुखनिद्रेच्या अंतिम निशेत लोपू नकोस तू सहज असा

चारित्र्यवान मानेने ताठच जगत उमटवित खोल ठसा

समजती आपली कर्तव्ये कित्येक शेवटी उरलीही

जळती मशाल तू जळत रहा जप तेजाचा जाज्वल्य वसा

ते मुक्त पथिक ज्यांचा तेजाने सूर्य भरतसे रोज पसा

मावळतीला अंधाराशी ते तगमगती पण लढतीही

सुखनिद्रेच्या अंतिम निशेत लोपू नकोस तू सहज असा

क्षण शेवटचा परिपक्वतेत आधार देतसे हलकासा

कवळून क्षणाला त्या योद्धे तळपत दिसती आनंदीही

जळती मशाल तू जळत रहा जप तेजाचा जाज्वल्य वसा

विनवितो मला मृत्यूच्या उंबरठ्यावर वर दे छोटासा

दे राग लोभ वा रागाने दे शापांची सरबत्तीही

सुखनिद्रेच्या अंतिम निशेत लोपू नकोस तू सहज असा

जळती मशाल तू जळत रहा जप तेजाचा जाज्वल्य वसा

- निलेश पंडित 

२ फेब्रुवारी २०२५

आशय

संकटांचा करत बसतो नवनवा संचय पुन्हा

त्यात लिहिण्याला गवसतो आगळा आशय पुन्हा 

काळ सरतो जसजसा मीही तसा निर्ढावतो

काळही होतो नव्याने क्रूर अन् निर्दय पुन्हा

भरजरी असतो कधी हिणकस निपजतो क्षण कधी

रोज काळाचाच होतो नेहमी अपव्यय पुन्हा

हारतो लढतो तसा तो संपतो अंधारता

दिवस पुढचा उगवताना रुजवतो निश्चय पुन्हा 

जिंकण्यासाठी पुन्हा मी डाव संपवलास तू

कोणता आता पराजय आणि कुठला जय पुन्हा 

त्याच त्या असती लढाया सुष्टदुष्टांच्या इथे

तेचते कोट्यावधी धृतराष्ट्र अन् संजय पुन्हा 

प्राप्त झाले अर्थ आता निर्भयाला नवनवे

शेवटी होईल का कोणी खरा निर्भय पुन्हा?

- निलेश पंडित 

२४ जानेवारी २०२५

स्वर्ग

एक छंद फक्त त्यास कुशल ज्यात खास तो

एरवी रिकामटेकडा उदास भासतो

तो निघे जिथून पोचतो तिथेच शेवटी

दूर वाटतो प्रवास मात्र आसपास तो

क्षेत्र आपलेच थोर विश्व वाटते खरे

चिखल उथळ मात्र दिव्य स्वर्ग बेडकास तो

मिरवितो यशास आपल्या जुन्याच नेहमी

काम काय त्यापुढे विचारताच त्रासतो

कंठ फुटतसे समोर चार लोक ऐकता

शांततेत मात्र म्लान चेहरा भकास तो

पाहती दुरून लोक आणि दूर राहती

जाणती नजीक सर्व कार्यभाग नासतो

शेवटी कृती हरेक फक्त एक विकृती

मानतो विकास जो ठरे अखेर ऱ्हास तो

- निलेश पंडित 

१५ जानेवारी २०२५

तान

 

संयमाने वाढला सन्मानही

अन् जगाचे येत गेले भानही

तेवणारी ज्योत होतो फक्त मी

मात्र पेटवले अचानक रानही

फक्त जुळले सूर आधी नेमके

खुलत आपोआप गेली तानही

मी मरातब आणि वलये विसरलो

आपसुक मग विसरलो अपमानही

सर्व मोफत रोज वाया जातसे

का कुणी येथे करावे दानही!

शांत रात्री भुंकला तो एकटा

लाळ सुकता संपले अवसानही

न्यून हे तो दोष त्याचा समजतो

हास्य साधे समजतो अवमानही

परतले ते एकटे आले तसे

मग समर्थांचे परतले श्वानही

- निलेश पंडित 

११ जानेवारी २०२५